تفکر انتقادی (Critical Thinking)
تفکر انتقادی (Critical Thinking) یک فرآیند ارزیابی است که از منطق برای تفکیک درست از اشتباه، مستدل و معقول از غیر آن، استفاده می کند.
منطق، علم چگونگی ارزیابی بحث ها و استدلال هاست. در صورتی که به دنبال ارزیابی بهتری از ادعاها، ایده ها و بحث های گوناگون هستید، نیاز به دانستن مبانی علم منطق (ابزار ارزیابی) و تفکر انتقادی (فرآیند ارزیابی) دارید. اهمیت یادگیری و استفاده از این زنجیره در یادگیری، در شکل گیری تصمیمات بهتر و ساختن باورهای صحیح از موضوعات مورد بررسی، متجلی می گردد. بدون داشتن ابزارهای مناسب ذهنی، امید بسیار کمی برای تفکیک دروغ و اشتباه از حقیقت و درستی خواهد بود.
بدون مهارت و ناآگاه
همه اشتباه می کنند، ولی اولین و مهم ترین موضوع توانایی تشخیص اشتباه است. بدبختانه در برخی زمینه ها مانند منطق و تفکر انتقادی، کمتر احتمال دارد فردی که مرتکب اشتباه شده است، پی به اشتباه خود ببرد، و در نتیجه کمتر قادر به اصلاح آن خواهد بود. در مقابل به جای جستجوی اشتباه خود، بیشتر درصدد متهم کردن دیگرانی که بیشتر درباره اشتباه می دانند، هستند. بسیاری از افراد فکر می کنند در این زمینه ها به حد کافی خوب هستند، و نیاز به یادگیری بیشتر ندارند و در نتیجه از بهبود و پیشرفت باز می مانند.
منطق چیست؟
بسیاری از افراد از کلمات «منطق» و «منطقی» بدون آنکه واقعا معنای آن را بدانند، استفاده می کنند. منطق علم یا مطالعه چگونگی (How) ارزیابی بحث ها و استدلال هاست. بدین معنا که ساختار یک بحث مستدل، عقلانی و صحیح بایستی چگونه شکل بگیرد. لذا منطق به ما کمک می کند که بهتر بیندیشیم و استدلال کنیم.
تفکر انتقادی چیست؟
به زبان ساده، تفکر انتقادی به معنی ارتقای اعتبار و ارزیابی عقلانی بحث و عقیده است. تفکر انتقادی چاره ای برای تفکیک درستی از اشتباه، و عقاید مستدل از غیر آن بوده، و معمولا شامل کشف معایب است.، اما تفکر انتقادی محدود به عیب جویی از ایده ها نیست، و به دنبال ارتقای توانایی تفکر به موضوعات با فاصله انتقادی (Critical Distance) بیشتر نیز هست.
فاصله انتقادی: فاصله بین مطالعه کننده و موضوع مورد مطالعه است که با هدف انتقاد ایجاد می شود. دلیل ایجاد آن جلوگیری از: الف. تاثیر مطالعه کننده بر موضوع مورد مطالعه و ب. تاثیر موضوع بر درک ما، است. وقوع این موارد موجب سوگیری و وقوع اشتباه در نتیجه نهایی می گردد.
ریشه تفکر انتقادی
تفکر انتقادی، منطق پایه است. ایجاد کلاس های آموزشی تفکر انتقادی ریشه در آمریکای شمالی (کشورهای ایالات متحده آمریکا و کانادا) داشته و اکثرا دپارتمان های فلسفه این درس را ارائه می دهند. این کلاس ها غالبا برای دانشجویان در ابتدای مقطع کارشناسی برگزار شده و این درس حداقل شامل مباحث:
- مبانی منطق (Basic Logic)
- تجزیه و تحلیل بحث (Argument Analysis)
- مغالطه (Fallacy)
- استدلال علمی (Scientific Reasoning)
- مهارت های نوشتن (Writing Skills)
- شبه علم (Pseudoscience)
- کاربردهای تفکر انتقادی (مانند تفکر انتقادی و رسانه و ...)
- روانشناسی و مبانی شناختی استدلال، قضاوت و تصمیم گیری انسان (بیشتر منابع این حوزه مربوط به افرادی است که در زمینه اقتصاد رفتاری پژوهش کرده اند)
است. دو زمینه کاربردی که تفکر انتقادی در آنها بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، عبارتند از:
توافق و عدم توافق (مباحثه)
بحث ها در خصوص عدم توافق ها انجام می شود. افراد درباره مواردی که با هم توافق دارند بحث نمی کنند. بحث ها در دو حالت حل نشده، ادامه یافته و در انتها منجر به خصومت و دشمنی می شوند:
- ریشه و عامل عدم توافق معلوم نیست؛
- و یک لایه عمیق تر: بر روی اینکه چه چیزی ریشه و عامل عدم توافق است، اتفاق نظر نباشد.
پروپاگاندا و اقناع
پروپاگاندا به معنای تلاش سازمان یافته و هماهنگ برای متقاعد کردن توده های مردم به پذیرش ایده، باور، دیدگاه و نگرشی خاص است. رایج ترین پروپاگاندا در متن جنگ اتفاق می افتد. در عین حال پروپاگاندا را می توان به تلاش شرکت ها برای وادار کردن مردم به خرید اجناسشان و سایر موارد مشابه اطلاق کرد.
منابع آموزشی:
1. Introduction to Logic and Critical Thinking Written by Merrilee H. Salmon From Wadsworth Publishing.
2. Critical Thinking (Tools for Taking Charge of Your Learning & Your Life) Written by Richard Paul, Linda Elder From Prentice Hall.
3. Your Deceptive Mind (A Scientific Guide to Critical Thinking Skills) Written by Steven Novella From The Teaching Company.
4. The 5 Elements of Effective Thinking Written by Edward B. Burger, Michael Starbird From Princeton University Press.
5. Critical Thinking Written by Richard L. Epstein, Michael Rooney From Advanced Reasoning Forum.
6. Learning to Think Things Through (A Guide to Critical Thinking Across the Curriculum) Written by Gerald M. Nosich From Prentice Hall.
7. Critical Thinking (An Introduction to the Basic Skills) Written by Jonathan Lavery, William Hughes, Katheryn Doran From Broadview Press.
8. Critical Thinking Written by Jocko Babin, Ray Manson.
9. Thinking, Fast and Slow Written by Daniel Kahneman From Farrar, Straus and Giroux.
10. Predictably Irrational Written by Dan Ariely From Harper Perennial.
11. Mistakes Were Made (but Not by Me) Written by Carol Tavris, Elliot Aronson From Mariner Books.
12. Nudge (Improving Decisions About Health, Wealth, and Happiness) Written by Richard H. Thaler, Cass R. Sunstein From Penguin Books.
13. The Demon-Haunted World Written by Carl Sagan, Ann Druyan From Ballantine Books.